Kiedy mówi się o Kurii Rzymskiej, wielu ludziom kojarzy się to z abstrakcyjnymi urzędami w Watykanie, na czele których stoją kardynałowie i biskupi. W jakiś sposób taka wizja odpowiada hierarchicznemu ustrojowi Kościoła Katolickiego, któremu przewodniczy Papież w jedności z biskupami. Dlatego też w obowiązującym do 2022 roku prawodawstwie Kościoła, które regulowało struktury i funkcjonowanie Kurii Rzymskiej (a była to Konstytucja Apostolska Pastor Bonus promulgowana przez papieża Jana Pawła II w roku 1988), w artykule 3 § 1 jest napisane:
Dykasterie składają się z kardynała prefekta lub arcybiskupa przewodniczącego, pewnej liczby ojców kardynałów i niektórych biskupów, wspieranych przez sekretarza, chyba że ze względu na swój szczególny charakter lub specjalne prawo mają inną strukturę.
Zapis ten podtrzymywał wielowiekową tradycję, zgodnie z którą na czele wszystkich dykasterii Kurii Rzymskiej stał kardynał mieszkający w Rzymie lub arcybiskup. Należy przy tym wspomnieć, iż w wielu dykasteriach funkcje sekretarzy przeważnie pełnili arcybiskupi.
Prawie trzy lata temu, 19 marca 2022 roku, Papież Franciszek promulgował Konstytucję Apostolską Praedicate Evangelium, owoc kilkuletniej pracy nad reformą Kurii Rzymskiej. W nowych regulacjach nie tylko zmieniono nazewnictwo, ale również przeorganizowano całą strukturę oraz podkreślono znaczenie profesjonalnego przygotowania, potrzebnego do wykonania zadań związanych z pełnionym urzędem oraz wartość duszpasterskiego doświadczenia (Rozdz. 2, pkt. 7 i Rozdz. 3 art. 2, 7 i 14 §3 a PE).
Pracownikami Kurii Rzymskiej mogą być osoby każdego stanu:
Członkowie instytucji kurialnych są mianowani spośród kardynałów rezydujących zarówno w Rzymie, jak i poza nim, do których można dołączyć, jako szczególnie kompetentnych w danej dziedzinie, niektórych biskupów, zwłaszcza diecezjalnych (eparchialnych), a także, w zależności od charakteru dykasterii, niektórych prezbiterów i diakonów, niektórych członków instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego oraz niektórych wiernych świeckich (Rozdz. 3, art. 16 PE).
Przewodniczący każdej dykasterii, który pełni urząd Prefekta, jest mianowany przez Papieża. Przepisy ogólne nie wymagają, by był to kardynał: „Instytucja kurialna jest kierowana przez prefekta lub osobę z nim zrównaną, który nią zarządza i ją reprezentuje” (Rozdz. III, art. 14 §1). Natomiast szczegółowe przepisy do poszczególnych dykasterii kurialnych wymagają tytułu kardynalskiego na urząd prefekta dla następujących instytucji: Sygnatura Apostolska (Rozdz. III, art. 195), Rada Ekonomiczna (Rozdz. III, art. 206) oraz Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego (Rozdz. III, art. 235).
Wprowadzona reforma nie została martwym prawem, podporządkowanym tradycyjnemu sposobowi myślenia o kurialnych strukturach Kościoła. Przykładem chęci wprowadzenia zmian stała się nominacja na Sekretarza Generalnego Gubernatoratu Państwa Watykańskiego siostry Rafaelli Petrini F.S.E., w listopadzie 2021 roku. Tu należy zaznaczyć, że Gubernatorat kieruje się prawem własnym, jednak ta nominacja była pierwszym zwiastunem przygotowywanej reformy.
Po promulgowaniu Konstytucji Apostolskiej Praedicate Evangelium, 23 kwietnia 2022 roku na sekretarza Dykasterii Integralnego Rozwoju Człowieka została mianowana siostra Alessandra Smerilli C.M.W. Następnie, 7 października 2023 roku, s. Simona Brambilla I.S.M.C. została mianowana sekretarzem Dykasterii ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego. Warto wspomnieć, że zakonnica zastąpiła na tym stanowisku abp. José Rodrígueza Carballo, O.F.M.
Jednak swoistym przełomem historycznym było nominowanie przez Papieża Franciszka prefektem Dykasterii ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń życia Apostolskiego wyżej wspomnianej siostry Simony Brambilli. Nowość ta odbiła się dużym echem medialnym wkrótce po nominacji, w uroczystość Objawienia Pańskiego 2025 roku.
Na zakończenie wypada wspomnieć fakt, że pro-prefektem wspomnianej Dykasterii został mianowany Kardynał Angel Fernandez Artime S.D.B. W Konstytucji Apostolskiej Praedicate Evangelium jest tylko jedna wzmianka o pro-prefekcie w kontekście omawiania struktury Dykasterii do spraw Ewangelizacji. Tam jego rola została określona w następujący sposób w Rozdz. 3. Art. 54 PE:
Dykasterii do spraw Ewangelizacji przewodniczy bezpośrednio Biskup Rzymski. Każda z dwóch sekcji jest zarządzana w jego imieniu i jego władzą przez pro-prefekta, wspomaganego zgodnie z art. 14 § 2.
Cytowany artykuł 14 § 2 mówi o roli wspomagającej sekretarza dykasterii. W danej sytuacji rola pro-prefekta Dykasterii do Spraw Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego nie została jasno sprecyzowana. Intuicyjnie można przypuszczać, że chodzi tu o ukazanie hierarchicznej struktury Kościoła, w której Papież sprawuje swoją władzę nad całym Kościołem i w wykonywaniu swego zadania jest zawsze złączony z innymi biskupami jako głowa Kolegium Biskupiego (por. kann. 331-333 KPK).
